Vijf jaar "Janssens-"beleid

In dit “Woord van de Redactie” durven wij al eens héél kritisch zijn en de vinger op de zere wonde te leggen. Anderzijds durven wij de ene dag iemand de hel in wensen en diezelfde persoon ’s anderendaags de hemel in prijzen, naargelang het goed of het kwaad hij of zij die dag heeft uitgericht.

Vandaag is het precies vijf jaar geleden dat Parick Janssens de eed aflegde als burgemeester van Antwerpen. Sindsdien waait er een andere wind door het stadsbestuur: de vriendjespolitiek behoort tot het verleden en veranderde in een moderne, soms koele managementstijl. Wij belichten tien sleutelmomenten uit de voorbije vijf jaar.

Op 10juli 2003 legt burgemeester Patrick Janssens na maanden juridisch getouwtrek de eed af bij provinciegouverneur Camille Paulus. Volgens zijn tegenstanders vormde de Visacrisis alleen het decor van een stadsgreep door de voormalige reclameman, ten nadele van Leona Detiège en de oude SP-clan. Janssens neemt meteen het roer stevig in handen. Hij zet de ambtenarentop die veel meer dan de politici de stad bestuurde, op een zijspoor, als ze al niet ontslagen worden. Zelfs nu nog vrezen heel wat oude partijmilitanten voor hun job bij de stad. Janssens brengt meteen een professionele managementcultuur op het Schoon Verdiep. Dat leidt misschien tot een beter bestuur, maar wordt ook door heel wat Antwerpenaars als koel ervaren.

't Stad is van iedereen. Met de A-campagne straalt Janssens meteen een feel good-gevoel uit, waarbij het imago van de stad er ook buiten de grenzen op vooruitgaat. Zelfs koning Albert loopt af en toe met een A-speldje rond. Wat Janssens niet vertelde is dat de “A” als symbool voor Antwerpen oorspronkelijk een idee was van de VZW Attent, die de “A” al langer gebruiken. De Antwerpenaar wordt opnieuw trots op zijn stad en dat is zeker na de zware Visacrisis een opsteker. Bovendien groeit Antwerpen ook nog uit tot een evenementenstad. Daarbij worden de poorten voor iedereen opengezet, zo is de ondertussen traditionele nieuwjaarsreceptie niet langer alleen voor vips.

In 2004 presenteert Patrick Janssens, toen nog geflankeerd door veiligheidsschepen Dirk Grootjans (Open VLD), voor het eerst in jaren dalende criminaliteitscijfers. De jongste jaren kan de politie telkens opnieuw een beter rapport voorleggen. Samen met Janssens komt korpschef Eddy Baelemans in 2003 aan het roer van de Antwerpse politie. Er wordt druk gesleuteld aan de klantvriendelijkheid van het korps, al moet iedereen toegeven dat het toch allemaal wat lang duurt. Er wordt nu ook voor het eerst gekozen voor het harde en het zachte politiewerk, de interventieploegen en de wijkteams. Al is het nog wachten op het resultaat op het terrein.
Alhoewel, hier en daar duiken misbruiken op ivm het “Krot-op-team”, die hun functie soms ge(mis)bruiken voor een jacht op illegalen.Zelfs Vlaams Belang kan moeilijk ontkennen dat er een kentering is: Antwerpen werd veiliger. Maar veel reden om te juichen is er nog niet. Want de criminaliteit is met 132feiten gemiddeld per dag nog erg hoog, waarbij de woninginbraken -4.730 in 2007- zorgwekkend blijven.

Janssens zet, samen met eerste schepen Chantal Pauwels (Groen!) en nu met schepen Ludo Van Campenhout (Open VLD), Antwerpen opnieuw op de sportieve kaart. Alsmaar meer sportieve topevenementen, zoals het Belgisch kampioenschap wielrennen en de Antwerp Ironman, vinden hun weg naar de Scheldestad. Het hoeft daarbij niet altijd zo ernstig te zijn, want ook de loopwedstrijd om de Boerentoren te beklimmen scoort in de nationale media.
Zelfs Sugar Jackson wordt met zijn boksprestaties een bekende Antwerpenaar.Met het gloednieuwe Topsportfonds verplichtte de burgemeester vijf jaar geleden Antwerpse clubs te investeren in de jeugd. En dat begint stilaan vruchten af te werpen, met bijvoorbeeld de selectie van de 15-jarige zwemster Elise Matthysen voor Peking. Al mikt Janssens vooral op de Olympische Spelen van 2012 in Londen, waarbij hij op nog meer Antwerpse atleten rekent. Toch hinken de twee volkssporten -voetbal en wielrennen- achterop. Misschien kan het geplande nieuwe megastadion een kentering brengen, als de stad het tenminste snel eens raakt over een locatie.

De moordende tocht van Hans Van Themsche plaatst Antwerpen voor het eerst sinds lang opnieuw in een slecht daglicht. Het afschuwelijke drama, waarbij twee doden en één zwaargewonde vallen, schokt niet alleen alle Antwerpenaars: 'Hoe kan dat bij ons gebeuren?' Er is ook de raadselachtige dood van Mohamed Bouazza en de moordende agressie op Guido Demoor op bus 23. Burgemeester Janssens slaagt erin de gemoederen te bedaren, zodat alles niet in rellen ontaardt. Antwerpen reageert op Hans Van Themsche met een waardige vuist: een stille mars tegen racisme. Die lijkt de verschillende gemeenschappen dichter bij elkaar te brengen. Janssens verzet zich trouwens eerst nog tegen de 01.10-concerten van dEUS-zanger Tom Barman om strategische redenen, maar geeft zich later gewonnen. Duizenden brengen op 1 oktober 2006 op de Gedempte Zuiderdokken de A-campagne in praktijk: 't Stad is van iedereen. Het stadsbestuur beloofde als antwoord krachtige plannen voor meer diversiteit in het onderwijs of op de werkvloer. Het is evenwel nog altijd wachten op zo'n allesomvattend en vooral concreet plan om het racisme uit de stad te bannen.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen geeft Patrick Janssens, versterkt met 52bekende en onbekende Sinjoren, zijn grote uitdager Filip Dewinter een uppercut van jewelste. Vlaams Belang heeft nog steeds moeite zich van die psychologische nederlaag te herstellen. Zijn zege geeft Janssens meteen de kans om het laken nog meer naar zich toe te trekken. Hij zet meteen Groen! opzij. En al gunt Janssens de Open VLD en CD&V misschien meer schepenpostjes dan waar ze volgens de verkiezingsuitslag recht op hebben, hij zorgt wel voor een stevig overwicht van zijn SP.A. Waarbij hij alleen zijn vertrouwenspersonen mee aan boord neemt. Zo is er ondanks heel wat protest uit allochtone hoek, geen plaats meer voor bijvoorbeeld Fauzaya Talhaoui. De grote verliezers van de 'Patrick'-campagne werden zijn partners: CD&V en Open VLD. Dat laat littekens na en beide coalitiegenoten wachten alleen maar op de revanche.

Zonder veel democratisch debat voert Janssens II het hoofddoekenverbod in. Of beter: het verbod om religieuze en politieke symbolen achter een stadsloket te dragen. Vooral zijn allochtone achterban zegt vrij kordaat het vertrouwen op. Temeer omdat het hoofddoekenverbod nooit gepaard gaat met maatregelen om de achterstand in het onderwijs en op de arbeidsmarkt bij allochtonen in te halen. Ook in de rest van Vlaanderen wordt soms onbegrijpend gereageerd op deze Antwerpse beslissing, vooral binnen Janssens' eigen SP.A of kartelpartner Spirit. Janssens maakt in de aanloop naar de verkiezingen meteen duidelijk dat hij voor de stad Antwerpen kiest en geen rol wil spelen in de nationale politiek. Maar zijn achterban neemt het hem wel kwalijk dat hij als stemmenkanon dat Dewinter versloeg, aan de zijlijn blijft staan. Binnen de SP.A wordt dan ook al hardop afgevraagd of 'Janssens nog van de partij is?' Dat hij bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 campagne voerde met 'Patrick', zonder al te veel SP.A, doet vooral bij de oude socialisten de wenkbrauwen fronsen. Zeker nadat hij de naam van de Antwerpse SP.A veranderde in Stadspartij Antwerpen. Met de socialistische verkiezingsnederlaag verloor Janssens mee, vooral in Brussel. Hij heeft geen rechtstreekse partijcontacten meer bij de federale ministers. Wil hij daarvan iets voor de stad losweken, moet hij langs zijn Open VLD en CD&V-schepenen passeren.

Door de combinatie van een staking en de kerstperiode blijft het afval in sommige buurten wekenlang op straat staan. Hoewel een propere stad één van de prioriteiten van Janssens II zou worden, lijkt Antwerpen alleen maar smeriger te worden. Het stadsbestuur laat zware steken vallen. Maar meteen schakelen afvalschepen Guy Lauwers en Patrick Janssens zelf naar een hogere versnelling. Maatregelen waaraan gewerkt werd, worden versneld ingevoerd. Zo nemen de vuilniswagens nu alle afval mee, ook als dat verkeerd aangeboden wordt. De sluikstorten worden sneller opgeruimd en er wordt geïnvesteerd in personeel en afvalwagens. Ook de veegploegen worden versterkt, waarbij de Witte Tornado's hun eigen wijk krijgen. De inspanningen beginnen, eindelijk, vruchten af te werpen. Wel is het zo dat het “Toeristisch” Antwerpen nog steeds properder is dan het Antwerpen van de bewoners.

De Oosterweelverbinding, of beter het omstreden Lange Wapperviaduct, verdeelt Antwerpen grondig. En ook al gaat het om een project van de Vlaamse overheid, Janssens dreigt het grote slachtoffer te worden. Want de doorsnee-Sinjoor denkt dat de burgemeester de grote plannenmaker is. Hij ontpopt zich ook, zeker na de historische woorden Walk and don't look back, als een fervent verdediger van het BAM-tracé. Al vindt Janssens wel dat BAM en Vlaanderen hun project heel belabberd communiceren, dat ze amper moeite doen om het hart van Antwerpen voor deze Lange Wapper te veroveren. Janssens heeft voorlopig weinig instrumenten om de gebrekkige communicatie om te buigen. En dat is een beetje sneu voor een communicatiespecialist. Samen met de Vlaamse overheid nam de burgemeester twee weken geleden toch het heft mee in handen. Het nieuwe alternatievenonderzoek, de nieuwe BAM-top met Karel Vinck... het lijkt uit de koker van spindokter Janssens te komen. Dat hij daarbij de tegenstanders van de Lange Wapper als leugenaars danig de mantel uitveegt, maakt van hem geen slachtoffer van het BAM-verhaal meer. Neen, hij staat mee aan het roer van alle beslissingen.

Heeft hij dan géén kemels geschoten?
Jazeker. De uitspraak dat een gemeenteraad “tijdverlies” is zal hem nog lang achtervolgen. Het jobken van zijn (ex-)lief kan hem bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen ook stemmen kosten. Zijn afstandelijke en hautaine houding tegenover de “gewone” Antwerpenaar strekt hem zeker niet tot eer en een burgervader tussen zijn bevolking is hij zeker niet. Hij wil boven de bevolking, boven de politiek en boven de partijen staan, maar weet dat… Hoe hoger men zich waant, hoe dieper men kan vallen, en dat zou bij de volgende gemeenteverkiezingen wel eens kunnen blijken. Ook de Horeca beschouwd hem niet als hun vriend dankzij het vernieuwde terrassenbeleid. Een stad is nu eenmaal géén bedrijf en kan niet altijd als een bedrijf bestuurd worden. Democratie is voor hem nogal dikwijls een loos woord, maar een burgemeester is nu eenmaal geen alleenheerser, maar een voorzitter van een democratisch verkozen ploeg, waarin de meerderheid beslist.