SM....

Het is tien jaar geleden dat de Mechelse rechter Koen Aurousseau veroordeeld werd wegens sm met zijn vrouw. Nu de verfilming in de bioscopen komt, laait de belangstelling voor de zaak weer op.

Serge Gutwirth en Paul De Hert waren destijds al tegen de Belgische rechterlijke uitspraak: 'Is masochisme dan zo anders dan boksen?'Met de verfilming van het verhaal van de Mechelse rechter die wegens sadomasochisme met zijn vrouw werd veroordeeld, is de belangstelling voor de zaak plots weer erg groot.

Toch hebben we de indruk dat er, meer dan tien jaar na de feiten, nog steeds grote onduidelijkheid heerst over de implicaties van de beslissingen van de Belgische en Europese rechters. Niemand lijkt stil te staan bij het feit dat Aurousseau strafrechtelijk werd veroordeeld voor slagen en verwondingen, terwijl boksers dat niet worden. Is masochisme dan zo anders dan boksen? Is het niet vreemd dat boksers elkaar tot moes mogen slaan, terwijl het strafbaar zou zijn om, in het kader van een sm-ritueel, een ander via pijn genot te bezorgen? Wij zien alleszins niet zoveel verschil. In beide gevallen is er sprake van geweld en pijn, maar ook van afspraken, spelregels en wederzijdse toestemming.

Menselijke waardigheid

In het strafrecht bestaan 'strafuitsluitingsgronden', die de rechter de mogelijkheid geven strafbaar gedrag onbestraft te laten indien dat gedrag expliciet of impliciet wordt toegelaten door andere rechtsbepalingen. Boksen kan, want er bestaat een regelgeving die het verloop van deze sport organiseert en het geweld voorwaardelijk aanvaardt. Boksers dienen elkaar dus wel degelijk strafrechtelijke 'slagen en verwondingen' toe, maar zij blijven dankzij de reglementering van de bokssport strafrechtelijk immuun en worden dus niet vervolgd. Bij niet-reglementair boksen (zoals het afbijten van een oor van de tegenstander) en bij niet-gereglementeerde 'sporten' (zoals kooigevechten) is er geen rechtvaardiging en moet er wel worden gestraft voor slagen en verwondingen.

Ook voor masochisme kan zo'n strafuitsluitingsgrond worden ingeroepen, met name het grondrecht op privacy, zoals dat door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Europees Hof vorm wordt gegeven en dat de seksuele vrijheid en autonomie beschermt. Jawel, wellicht tot grote spijt van het Vaticaan en de weldenkende burgerman: masochisme is een mensenrecht! Of juister gesteld: masochisme valt in principe onder de bescherming van een mensenrecht.

In de zaak-Aurousseau waren zowel de Belgische als de Europese rechters van mening dat het seksuele leven van de Aurousseaus als een onderdeel van hun privacy moest worden beschouwd. Alleen is de kous daarmee niet af, want het grondrecht op privacy is geen absoluut recht. De overheid mag het aan een reeks strikte voorwaarden onderwerpen en in dat geval vervalt de strafrechtelijke immuniteit geboden door de privacybescherming. Het is precies op dat punt dat het juridisch slecht afliep voor Aurousseau. Alle rechters kwamen tot het besluit dat de overheid een legitieme reden had om toch in te grijpen in zijn seksuele leven. Wat ons echter opvalt, zijn de grote verschillen tussen de argumenten van de Belgische rechters en die van hun collega's in Straatsburg.

Om Aurousseau ondanks zijn privacygrondrecht toch te veroordelen, hanteerden de Belgische rechters begrippen als 'de moraal' en 'de gezondheid'. Dat is op zich niet zo erg, want die begrippen worden ook vermeld in het EVRM. Alleen gaat het over veel te ruime begrippen die zich makkelijk lenen tot gemoraliseer en paternalisme. Dat is precies wat bij de Belgische rechters gebeurde. Op het vlak van de moraal riepen de rechters een schending van de 'menselijke waardigheid' van het 'slachtoffer' in. Of ze dat nu wilde of niet, de Belgische rechters vonden dat mevrouw Aurousseau, die nog altijd perfect gelukkig is met haar man, zo'n schending had ondergaan. Wij geloven dat de rechters met zo'n argument hun persoonlijk idee van een objectieve moraal lieten prevaleren op de vrije keuze van de betrokkenen. Daarmee haalden zij het juridische en het morele register door elkaar, werden ze zedenmeesters, gesterkt in hun pretentie te weten wat voor iedereen waardig is en wat niet. Met boksen, onderbetaalde mijnenarbeid, studentikoze dopen, borstvergrotingen à la Lolo Ferrari of het testen van farmaceutische producten tegen betaling, hebben ze klaarblijkelijk geen probleem vanuit het oogpunt van de 'menselijke waardigheid'. Waarvan akte.

Miskleun

Ook het tweede argument van de Belgische rechters, de bescherming van de gezondheid, vinden we dubieus. Van ernstige en blijvende lichamelijke schade was geen sprake. De rechters gingen daarom (noodgedwongen) een stapje verder en vielen terug op het argument dat er een risico op gezondheidsschade was gecreëerd. Dat is een flauw en verkapt moreel argument, omdat met zo'n redenering ongeveer alles wat tot de seksualiteit en het privéleven behoort, verboden kan worden: van gewone seks tot gastronomisch eten, sporten, reizen, fuiven, enzovoort.

Ten slotte valt op dat de rechters de feiten - de zoektocht van een vrouw naar masochistisch genot - volledig buiten het vizier hielden om de zaak geheel op te hangen aan het vermeende 'sadisme' van de man. Sadomasochisme is een miskleun: het masochisme is een strikt gecontroleerde en ritualistische activiteit, terwijl sadisme juist ontkenning en transgressie van afspraken veronderstelt. De twee kunnen elkaar niet ontmoeten. Bij de Aurousseaus ging het over masochisme van de vrouw, de Belgische rechters toverden dat op eigen houtje om tot sadisme van de man.

Toestemming

De Europese rechters deden het volgens ons veel beter, hoewel zij de veroordeling van Aurousseau uiteindelijk bevestigden. Zij bekommerden zich niet om argumenten over 'de moraal' en 'de gezondheid', terecht. Oordelend dat seksualiteit een privézaak is, spitsten zij zich toe op het juridische beginsel dat de privacy van de ene beperkt mag worden ter bescherming van de rechten en vrijheden van de andere. Met dat beginsel keken de Europese rechters naar de toestemming van mevrouw Aurousseau. Die was er volgens hen niet (altijd) geweest en daarom was mijnheer Aurousseau te ver gegaan.

Het argument van de toestemming vinden wij juridisch en intellectueel relevant. Er werd daar immers vrijwillig plezier gemaakt. Door te kijken naar de toestemming kijk je meteen ook naar het masochisme van mevrouw Aurousseau en neem je haar seksuele verlangen ernstig. De Europese rechters namen niet alleen de vrouw au sérieux, maar ook het seksspel van het echtpaar. Zij lieten de juridische beoordeling van de toestemming immers afhangen van de 'gangbare regels bij zulke praktijken' en dus van het gewoonterecht van de masochisten. Vanuit dit perspectief beslisten zij dat de Belgische veroordeling van Aurousseau geen schending vormde van het mensenrechtenverdrag, mede ook omdat hij alcohol nuttigde, iets wat niet gangbaar is bij masochisme.

Stopwoord

Bij alcoholgebruik kun je immers de controle over de situatie verliezen en de grenzen overschrijden van de toestemming van degene die seksslaaf speelt. Volgens de Europese rechters had Aurousseau de toestemming van zijn vrouw effectief genegeerd, omdat hij na haar stopwoord verder zou zijn gegaan. Het Mechelse echtpaar ontkent die bewijskwestie en zegt al jaren dat de veroordeling er onterecht kwam doordat de rechters niet zouden hebben begrepen wat het stopwoord echt was. Laten we hopen dat het bewijsmateriaal voldoende sterk was. Dat mevrouw Aurousseau zichzelf als slachtoffer ziet van het gerecht en niet van haar man, vinden wij relevant en erg storend in een rechtsstaat.

Wat er ook van zij, voor de masochisten en hun partners onder ons is het Straatsburgse arrest van 2005 een goede zaak. Het betekent immers dat masochisme mag zolang de toestemming van het 'slachtoffer' strikt wordt gerespecteerd en de omstandigheden van het spel van die aard zijn dat zo'n respect mogelijk blijft. Masochisme mag als het beantwoordt aan de spelregels van het masochisme. Zoals bij boksen dus.